راهنمای جامع پد سلولزی و سیستم‌های فن و پد در گلخانه‌ها:

کنترل دقیق و پایدار اقلیم داخلی گلخانه، ستون اصلی کشاورزی مدرن و پربازده محسوب می‌شود. پارامترهای محیطی حیاتی نظیر دما، رطوبت، و تهویه مناسب، نقشی تعیین‌کننده در رشد، سلامت و کیفیت نهایی محصولات گیاهی دارند. عدم مدیریت صحیح این عوامل می‌تواند به تنش‌های حرارتی، شیوع بیماری‌ها، و کاهش چشمگیر عملکرد منجر شود. در میان راه‌حل‌های موجود برای تعدیل دمای گلخانه، به‌ویژه در مناطق گرم و خشک، سیستم‌های سرمایشی تبخیری به دلیل کارایی بالا، مصرف انرژی پایین و سازگاری با محیط زیست، از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.

سیستم فن و پد، به‌عنوان یک راه‌حل کارآمد، بر اساس اصول فیزیکی تبخیر عمل می‌کند و به طور همزمان چندین هدف کلیدی را محقق می‌سازد. این سیستم فراتر از یک ابزار صرف برای خنک‌سازی عمل می‌کند؛ در واقع، یک راهکار جامع برای مدیریت اقلیم است. تحقیقات و تجارب عملی نشان می‌دهد که عملکرد این سیستم‌ها تنها به کاهش دما محدود نمی‌شود، بلکه به‌طور همزمان به کنترل رطوبت، فیلتراسیون ذرات معلق و گرد و غبار، بهبود توزیع دی‌اکسید کربن (CO₂) برای فتوسنتز گیاهان، و همچنین پیشگیری از شیوع آفات و بیماری‌های مرتبط با هوای راکد و مرطوب نیز کمک می‌کنند. این ویژگی‌های چندگانه، ارزش سرمایه‌گذاری را برای یک سازنده گلخانه به شدت افزایش می‌دهد، چرا که به بهبود کیفیت محصول، افزایش بازدهی و در نهایت، تضمین بازگشت سرمایه کمک می‌کند. در این گزارش جامع، تمامی جنبه‌های فنی، کاربردی، و اقتصادی این سیستم‌ها، در ساخت گلخانه، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

شناخت جامع پدهای سلولزی در گلخانه‌ها

۱.۱. اصول عملکرد و مزایای پد سلولزی

پد سلولزی، قلب تپنده سیستم سرمایش تبخیری فن و پد است که فرآیند خنک‌سازی را بر پایه یک مکانیسم فیزیکی ساده اما بسیار مؤثر انجام می‌دهد. این پدها که اغلب از کاغذ کرافت باکیفیت ساخته شده‌اند، دارای ساختاری موج‌دار و متخلخل هستند. هنگامی که آب از طریق پمپ به بالای پدها پمپ می‌شود، به صورت یکنواخت در سطح آن‌ها جریان می‌یابد و تمامی شیارها را مرطوب می‌سازد. در این شرایط، فن‌های اگزاست در دیوار مقابل، هوای گرم و خشک خارج از گلخانه را از میان این پدهای مرطوب عبور می‌دهند. در نتیجه، آب موجود در سطح پدها تبخیر شده و برای انجام این فرآیند، گرمای نهان تبخیر را از هوای عبوری جذب می‌کند. این جذب گرما باعث کاهش قابل‌توجه دمای هوا می‌شود و در عین حال، رطوبت هوا را نیز افزایش می‌دهد. هوای خنک و مرطوب حاصل، سپس به داخل گلخانه هدایت می‌شود.

مزایای استفاده از پدهای سلولزی در مقایسه با روش‌های سنتی مانند پوشال، متعدد و قابل توجه است. اولاً، راندمان سرمایشی پدهای سلولزی به طور متوسط ۱۲ درصد بیشتر از پوشال است و قادر است دمای داخل گلخانه را تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد کاهش دهد. این کاهش دما به خصوص در اوج گرمای تابستان، حیاتی است. ثانیاً، پدهای سلولزی به دلیل ساختار متراکم خود، خاصیت ضدباکتری و فیلتراسیون قوی دارند و از ورود گرد و غبار و ذرات معلق به داخل سالن جلوگیری می‌کنند که این امر به حفظ بهداشت محیط و پیشگیری از بیماری‌های گیاهی کمک شایانی می‌کند. ثالثاً، این پدها طول عمر بالاتری دارند و در صورت نگهداری مناسب، بین ۳ تا ۵ سال کارایی خواهند داشت. این ویژگی‌ها، پد سلولزی گلخانه را به یک انتخاب اقتصادی و پایدار برای پروژه‌های گلخانه‌ای تبدیل می‌کند. همچنین، سیستم فن و پد به دلیل بازگشت آب اضافی به مخزن ذخیره، مصرف آب را بهینه کرده و تا ۸۰% در مصرف آن صرفه‌جویی می‌نماید.

۱.۲. انواع پدهای سلولزی و معیارهای انتخاب (تحلیل تخصصی مدل‌ها)

پدهای سلولزی مورد استفاده در گلخانه‌ها بر اساس الگوی ساختاری و زاویه چین‌های کاغذ، در مدل‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که دو مدل اصلی آن‌ها مدل ۵۰۹۰ و مدل ۷۰۹۰ نام دارند. اعداد در این نام‌گذاری‌ها به ترتیب به طول موج (فاصله بین دو موج کاغذ) و زاویه شیار با افق اشاره دارند. انتخاب مدل مناسب پد، به طور مستقیم با شرایط اقلیمی منطقه و نیازهای گلخانه مرتبط است.

·         پد سلولزی مدل ۵۰۹۰:

این مدل دارای زاویه چین کمتر (۵۰ درجه) و فشردگی و تراکم بیشتری نسبت به مدل ۷۰۹۰ است. این ساختار متراکم‌تر باعث می‌شود که پد آب بیشتری را جذب و نگهداری کند و سطح تماس بیشتری با آب فراهم آورد. در نتیجه، راندمان سرمایشی آن به طور متوسط بالاتر بوده (حدود ۸۷ درصد) و برای مناطق گرم و خشک که هدف اصلی، دستیابی به حداکثر سرمایش ممکن است، ایده‌آل می‌باشد.

·         پد سلولزی مدل ۷۰۹۰:

این مدل دارای زاویه چین بزرگ‌تر (۷۰ درجه) و تراکم کمتری است. این ویژگی به هوا اجازه می‌دهد تا با مقاومت کمتری از پد عبور کند، که منجر به راندمان هوادهی بالاتر می‌شود. راندمان تبخیر این مدل نیز حدود ۸۱ درصد گزارش شده است. مدل ۷۰۹۰ برای مناطق معتدل و مرطوب که نیاز به تهویه بیشتر برای کاهش رطوبت داخلی گلخانه بر نیاز به سرمایش شدید ارجحیت دارد، مناسب‌تر است.

در داده‌های فنی موجود، ممکن است راندمان‌های متفاوتی برای این دو مدل مشاهده شود. این امر به تفاوت میان “راندمان سرمایشی” و “راندمان هوادهی” برمی‌گردد. پد ۵۰۹۰ به دلیل سطح تماس بیشتر با آب، در فرآیند تبخیر کارآمدتر است و سرمایش بیشتری ایجاد می‌کند، در حالی که پد ۷۰۹۰ به دلیل تراکم کمتر، امکان عبور حجم هوای بیشتری را فراهم می‌آورد. یک سازنده گلخانه باید با در نظر گرفتن اقلیم منطقه، نوع محصول کشت‌شده، و اولویت‌های محیطی (سرمایش در مقابل تهویه)، مدل مناسب را انتخاب کند. این تحلیل عمیق به سازنده کمک می‌کند تا تصمیمی آگاهانه بگیرد که فراتر از صرفاً “راندمان تبخیر” است و به عملکرد کلی سیستم در شرایط واقعی محیطی می‌پردازد.

جدول ۱: مقایسه فنی پدهای سلولزی ۵۰۹۰ و ۷۰۹۰

۱.۳. اجزای سیستم آبرسانی و قاب پد

سیستم فن و پد از چندین جزء کلیدی تشکیل شده است که هماهنگی آن‌ها برای عملکرد صحیح سیستم ضروری است. اجزای اصلی شامل موارد زیر هستند:

• پد سلولزی: بخش اصلی که فرآیند سرمایش تبخیری در آن انجام می‌شود.
• پمپ آب: وظیفه پمپاژ آب از مخزن ذخیره به بالای پدها را بر عهده دارد.
• مخزن ذخیره آب (تانک): آب مورد نیاز برای مرطوب‌سازی پدها در آن نگهداری می‌شود.
• لوله‌های انتقال آب و فیلترها: آب را از پمپ به بالای پدها منتقل کرده و فیلترها از ورود ذرات ریز به سیستم جلوگیری می‌کنند.
• قاب نگهدارنده پد: این قاب‌ها که از جنس ورق‌های آلومینیوم یا گالوانیزه ساخته می‌شوند، پدها را در جای خود نگه می‌دارند.

قاب پد از سه قسمت اصلی تشکیل شده است: فریم ناودانی کف، فریم قاب بالا، و رویه قاب بالا که پس از قرار گرفتن پدها نصب می‌شود. یک نکته فنی مهم در طراحی این قاب‌ها، طول آن‌ها است. طول قاب باید ۱۳ سانتی‌متر از طول پد بزرگ‌تر باشد تا فضای کافی برای نصب و نگهداری وجود داشته باشد. در طول فرآیند، آب از بالای پدها به سمت پایین جریان می‌یابد و آب اضافی که تبخیر نشده است، توسط ناودانی کف جمع‌آوری و به مخزن ذخیره بازگردانده می‌شود تا مجدداً در سیستم به گردش درآید. این چرخه بسته آب، به کاهش مصرف و هدررفت آب کمک می‌کند.

۱.۴. نصب، نگهداری و افزایش طول عمر پد

نصب و نگهداری صحیح پد سلولزی نقش بسزایی در به حداکثر رساندن راندمان و طول عمر آن دارد. برای اطمینان از عملکرد بهینه، پدها باید در ارتفاع مناسبی از سطح زمین نصب شوند؛ حداقل ارتفاع توصیه‌شده ۱.۵ متر است. همچنین، دیوار مجهز به پد باید در معرض جریان هوای آزاد قرار داشته باشد و بهتر است در جهت باد غالب منطقه نصب شود تا هوای تازه به راحتی به پد برسد و وارد گلخانه شود. فن‌های اگزاست نیز باید در دیوار مقابل پدها نصب شوند تا یک جریان هوای یکنواخت و کارآمد در کل گلخانه ایجاد شود.

علاوه بر نصب صحیح، رعایت نکات نگهداری نیز حیاتی است. پدهای سلولزی دارای خاصیت “خودتمیزشوندگی” هستند که به دلیل تغییر جهت مداوم هوا در شیارهای پد، ذرات معلق هوا به داخل لایه نازک آب کشیده شده و به همراه آب اضافی به مخزن بازگردانده می‌شوند. با این حال، برای جلوگیری از رسوب املاح و رشد قارچ و جلبک، رعایت موارد زیر ضروری است:

• از ورود هرگونه کود شیمیایی به مخزن آب خودداری شود.
• آب مخزن هر ۳ هفته یک بار تعویض گردد.
• هر ۲۴ ساعت یک بار، سیستم آبرسانی به مدت ۴۵ تا ۷۰ دقیقه خاموش شود تا پد کاملاً خشک شده و از رشد قارچ و جلبک جلوگیری گردد.
• سیستم سرمایشی در صورت امکان در سایه نصب شود؛ در غیر این صورت، ایجاد سایبان توصیه می‌شود.

۱.۵. معرفی شرکت‌های مطرح تولیدکننده پد سلولزی در ایران

در بازار داخلی ایران، شرکت‌های متعددی در زمینه تولید پدهای سلولزی فعالیت دارند که محصولات باکیفیتی را عرضه می‌کنند. سازندگان گلخانه می‌توانند با توجه به مشخصات فنی و خدمات پس از فروش هر شرکت، گزینه مناسب خود را انتخاب نمایند. از جمله شرکت‌های شناخته‌شده در این حوزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شرکت گل سبز : این شرکت در زمینه طراحی و ساخت گلخانه‌های مدرن فعالیت دارد و پدهای سلولزی را نیز به‌عنوان یکی از تجهیزات سرمایشی ارائه می‌دهد.
• شرکت مهندسی تجهیز گستر صدستون: این شرکت انواع پدهای سلولزی در مدل‌های مختلف را عرضه می‌کند و مشاوره فنی برای انتخاب پد مناسب با شرایط گلخانه را ارائه می‌دهد.
• هایپر صنعت فامکو: این شرکت با بیش از دو دهه تجربه، پدهای سلولزی با طول موج و شیار متنوع در مدل‌های ۷۰۶۰، ۵۰۹۰ و ۷۰۹۰ را به بازار عرضه می‌کند.
• گروه صنعتی اوپرتات: این گروه صنعتی نیز در زمینه تولید تجهیزات گلخانه‌ای فعال بوده و پد سلولزی از جمله محصولات تولیدی آن است.

نقش حیاتی فن‌ها در تهویه و سرمایش گلخانه

۲.۱. اهمیت تهویه و عملکرد فن‌ها در گلخانه

فن‌ها یکی از حیاتی‌ترین اجزای سیستم کنترل اقلیم گلخانه هستند که نقش آن‌ها فراتر از صرفاً خنک‌سازی است. این تجهیزات با ایجاد جریان هوا، به توزیع یکنواخت دما و رطوبت در سراسر فضای گلخانه کمک می‌کنند و از ایجاد نقاط گرم و سرد (hot spots)که به گیاهان آسیب می‌رسانند، جلوگیری می‌نمایند. این یکنواختی دما، رشد یکسان و متعادل گیاهان را تضمین می‌کند.

یکی از مهم‌ترین وظایف فن گلخانه، بهبود فرآیند فتوسنتز است. گیاهان برای فتوسنتز به دی‌اکسید کربن (CO₂) نیاز دارند. در هوای راکد، لایه هوای نزدیک برگ‌ها از CO₂ تخلیه می‌شود، اما جریان هوای ایجادشده توسط فن‌ها، این لایه را با هوای تازه جایگزین می‌کند و دسترسی گیاه به CO₂ را افزایش می‌دهد، که این امر به شادابی و رشد بهتر گیاهان منجر می‌شود. علاوه بر این، فن‌ها با جابه‌جایی هوا و کاهش رطوبت از سطح برگ‌ها، از رشد قارچ‌ها و شیوع بیماری‌های قارچی جلوگیری می‌کنند. این تهویه مناسب همچنین می‌تواند در فرآیند گرده‌افشانی نیز به گیاهان کمک کند.

۲.۲. انواع فن‌ها و کاربرد آن‌ها

در یک سیستم گلخانه‌ای حرفه‌ای، معمولاً از دو نوع اصلی فن استفاده می‌شود که هر یک عملکرد مکملی دارند: فن‌های اگزاست و فن‌های سیرکوله.

·         فن‌های اگزاس (Exhaust Fan):

  این فن‌ها بخش اصلی سیستم فن و پد هستند. وظیفه اصلی آن‌ها، تخلیه هوای گرم، مرطوب و آلوده از داخل گلخانه است. با خروج این هوا، فشار منفی در گلخانه ایجاد می‌شود که باعث کشیده شدن هوای تازه و خنک از طریق پدهای سلولزی در دیوار مقابل می‌گردد. این فن‌ها در ابعاد مختلفی تولید می‌شوند، از جمله ۱۰۰، ۱۲۰ و ۱۴۰ سانتی‌متر، که فن ۱۴۰ قوی‌ترین آن‌ها محسوب می‌شود.

·         فن‌های سیرکوله (Circulation Fan): 

فن سیرکوله برای ایجاد گردش هوای داخلی در گلخانه استفاده می‌شوند. آن‌ها هوا را در داخل سالن به گردش درآورده و از تجمع هوای گرم در سقف و ایجاد لایه‌های دمایی مختلف جلوگیری می‌کنند. این فن‌ها به توزیع یکنواخت دما و رطوبت کمک کرده و نقش مهمی در کنترل اقلیم دارند. فن‌های سیرکوله معمولاً در ابعاد ۴۰، ۵۰ و ۶۰ سانتی‌متر و با تعداد پره‌های مختلف (۳، ۴، ۶ یا ۹ پره) تولید می‌شوند.

یک سازنده گلخانه باید هر دو نوع فن را مکمل یکدیگر بداند. در حالی که سیستم فن و پد (با فن‌های اگزاست) مسئول سرمایش کلی و تبادل هوا با محیط بیرون است، فن‌های سیرکوله مسئول توزیع یکنواخت هوای خنک‌شده در تمام نقاط گلخانه هستند. این ترکیب به خصوص در گلخانه‌های بزرگ حیاتی است تا اطمینان حاصل شود که هیچ نقطه‌ای از گلخانه بدون هوادهی باقی نمی‌ماند و دمای یکسانی در نزدیکی گیاهان وجود دارد. فن‌های جریان هوای افقی (HAF) نوع خاصی از فن‌های سیرکوله هستند که جریان هوا را به صورت حلقوی و در طول گلخانه به گردش درمی‌آورند. این سیستم‌ها در گلخانه‌های بزرگ بسیار کارآمد هستند و می‌توانند با تعداد کم فن، جریان هوای یکنواختی را در مسافت‌های طولانی ایجاد کنند.

۲.۳. مشخصات فنی و معیارهای انتخاب فن

انتخاب فن مناسب به چندین عامل فنی بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین آن‌ها قدرت هوادهی یا دبی هوا است که بر حسب متر مکعب بر ساعت  (m3/h) اندازه‌گیری می‌شود.

برای فن‌های اگزاست، این عدد نشان‌دهنده میزان هوایی است که فن قادر به تخلیه آن در یک ساعت است. به عنوان مثال، یک فن اگزاست ۱۴۰ سانتی‌متری می‌تواند تا ۴۲,۰۰۰ متر مکعب هوا در ساعت را تخلیه کند.

مشخصات کلیدی فن‌ها:

• ابعاد: فن‌های اگزاست در سایزهای ۱۰۰، ۱۲۰، و ۱۴۰ سانتی‌متری و فن‌های سیرکوله در سایزهای ۴۰، ۵۰ و ۶۰ سانتی‌متری تولید می‌شوند.
• موتور: فن‌ها می‌توانند دارای موتور تک‌فاز یا سه‌فاز باشند. برندهای معتبر موتور شامل موتوژن تبریز، و موتورهای چینی و اروپایی هستند. توان موتور فن‌های اگزاست معمولاً بین ۱.۱ تا ۱.۵ کیلووات است.
• جنس بدنه و پره: با توجه به محیط مرطوب گلخانه، بدنه فن‌ها اغلب از ورق گالوانیزه ضخیم یا استیل ساخته می‌شود تا مقاومت بالایی در برابر زنگ‌زدگی داشته باشد. پره‌ها نیز معمولاً از استیل ضدزنگ یا پلیمر سخت ساخته می‌شوند.

جدول ۲: مشخصات فنی و قیمت نمونه‌ای فن‌های گلخانه‌ای در ایران

۲.۴. شرکت‌های اصلی تولیدکننده فن گلخانه در ایران

بازار داخلی ایران در زمینه تولید فن‌های گلخانه‌ای پویا و متنوع است و شرکت‌های مختلفی محصولات باکیفیت و با گارانتی مناسب ارائه می‌دهند. برای یک سازنده گلخانه، همکاری با تولیدکنندگان داخلی معتبر می‌تواند به تأمین قطعات یدکی و خدمات پس از فروش آسان‌تر منجر شود. از جمله شرکت‌های فعال در این حوزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هایپر صنعت فامکو: ارائه دهنده انواع فن‌های اگزاست و سیرکوله با مشخصات فنی متنوع.
• گل سبز میثاق: طراح و تولیدکننده گلخانه‌های صنعتی که انواع فن‌های اگزاست را عرضه می‌کند.
• کولاک گستر یزد: تولیدکننده فن‌های سیرکوله و صنعتی با طراحی‌های مدرن و کم‌مصرف.
• گروه صنعتی اوپرتات: تولیدکننده تجهیزات گلخانه‌ای در مازندران که انواع هواکش اگزاست و فن‌های سیرکوله را تولید می‌کند.
• نیرو تهویه: تولیدکننده هواکش‌های صنعتی و گلخانه‌ای که محصولات آن با گارانتی معتبر در بازار عرضه می‌شود.
• شرکت مهندسی تجهیز گستر صدستون: فروشنده انواع فن اگزاست و سیستم‌های کامل فن و پد.

طراحی و محاسبات سیستم فن و پد (راهنمای گام‌به‌گام)

طراحی صحیح یک سیستم فن و پد، یک فرآیند مهندسی است که نیازمند محاسبات دقیق است. کم بودن تعداد فن‌ها می‌تواند به تهویه ناکافی و آسیب به محصولات منجر شود، در حالی که تعداد بیش از حد فن‌ها موجب اتلاف انرژی و هزینه‌های اضافی خواهد شد.

۳.۱. اصول طراحی و جانمایی (فشار منفی در مقابل فشار مثبت)

سیستم‌های فن و پد معمولاً به دو روش اصلی طراحی و نصب می‌شوند:

·         فشار منفی:

این روش رایج‌ترین نوع طراحی است. در این حالت، فن‌های اگزاست در یک دیوار گلخانه نصب می‌شوند و با مکش هوا به بیرون، یک فشار منفی در داخل سالن ایجاد می‌کنند. این فشار منفی باعث می‌شود که هوای تازه و گرم بیرون، از طریق پدهای مرطوب نصب‌شده در دیوار مقابل، به داخل گلخانه کشیده شده و خنک شود. این روش برای گلخانه‌هایی که سازه کاملاً کیپ و بدون درز دارند، بسیار مناسب است.

·         فشار مثبت:

در این روش، فن‌ها در پشت پدهای سلولزی نصب می‌شوند و هوا را به داخل گلخانه می‌دمند. این فرآیند باعث ایجاد فشار مثبت در داخل سالن شده و هوا از طریق دریچه‌ها یا درزهای دیگر خارج می‌شود. این روش برای گلخانه‌هایی که دارای درز و شکاف‌های زیادی هستند یا در مناطق پرگرد و غبار قرار دارند، کاربرد دارد، زیرا از ورود ذرات از طریق درزها جلوگیری می‌کند.

۳.۲. محاسبات دقیق برای پدها و فن‌ها

برای یک سازنده گلخانه، استفاده از فرمول‌های دقیق برای محاسبات امری ضروری است. در اینجا، یک راهنمای گام‌به‌گام برای محاسبه تعداد فن و پد مورد نیاز ارائه شده است.

گام ۱ محاسبه حجم گلخانه:

اولین قدم، محاسبه حجم کل فضای گلخانه بر حسب متر مکعب است. این کار با ضرب طول، عرض و ارتفاع متوسط گلخانه انجام می‌شود.

V  (حجم) = طول×عرض×ارتفاع متوسط

گام ۲ تعیین نرخ تبادل هوا (ACH):

نرخ تبادل هوا (Air Change per Hour) نشان می‌دهد که هوای داخل گلخانه چند بار در ساعت به طور کامل با هوای تازه جایگزین می‌شود. برای فن‌های سیرکوله و سیستم‌های تهویه، نرخ پیشنهادی بسته به اقلیم و نوع محصول، بین ۵ تا ۱۰ بار در ساعت است. نرخ متوسط ۶ بار در ساعت به عنوان یک معیار رایج و مناسب در نظر گرفته می‌شود.

گام ۳ محاسبه دبی هوای مورد نیاز  (Qtotal):

دبی کل هوای مورد نیاز برای تهویه گلخانه با ضرب حجم گلخانه در نرخ تبادل هوا محاسبه می‌شود.

Qtotal​=V×ACH

گام ۴: محاسبه تعداد فن‌ها:

پس از به دست آوردن دبی هوای مورد نیاز کل، می‌توان تعداد فن‌های لازم را با تقسیم این عدد بر دبی هوادهی یک فن خاص محاسبه کرد.

تعداد فن=دبی هوای یک فنQtotal​​

به عنوان مثال، برای یک گلخانه با حجم ۱,۲۰۰ متر مکعب و نرخ تبادل هوای ۶، دبی کل مورد نیاز ۷,۲۰۰ متر مکعب در ساعت است. اگر از فن‌های سیرکوله‌ای با دبی ۳,۰۰۰ متر مکعب در ساعت استفاده شود، به تعداد

7200÷3000=2.4

فن نیاز است. در چنین حالتی، باید تعداد فن را به ۳ فن گرد کرد تا نیاز گلخانه به طور کامل تأمین شود.

توجه به این نکته ضروری است که در منابع مختلف ممکن است فرمول‌های ساده‌تری برای تخمین اولیه ارائه شده باشد، مانند فرمول (طول × عرض × 2) برای محاسبه حداقل ظرفیت هوادهی یا تقسیم مساحت کف بر ۴. این فرمول‌ها برای یک تخمین سریع مفید هستند، اما برای طراحی حرفه‌ای و دقیق، فرمول مبتنی بر حجم و نرخ تبادل هوا دقیق‌تر و قابل اعتمادتر است. همچنین، محاسبات پیشرفته‌تر نیاز به در نظر گرفتن عواملی مانند ارتفاع از سطح دریا، شدت نور و دمای تر و خشک منطقه دارد که می‌توانند در راندمان نهایی سیستم تأثیرگذار باشند.

جدول ۳: فرمول‌های کلیدی برای محاسبات سیستم فن و پد

۳.۳. نصب و راه‌اندازی سیستم

نصب صحیح اجزای سیستم فن و پد به اندازه انتخاب آن‌ها اهمیت دارد. برای اطمینان از جریان هوای یکنواخت و حداکثر بهره‌وری، باید به نکات زیر توجه داشت:

• جانمایی فن و پد: پدها و فن‌ها باید در دیوارهای مقابل هم نصب شوند تا هوا در یک مسیر مستقیم از پد به فن حرکت کند.
• ارتفاع نصب: فن‌های اگزاست و پدهای سلولزی باید هم‌سطح با گیاهان قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که هوای خنک به تمامی بخش‌های گیاهان می‌رسد. فن‌های سیرکوله نیز باید در ارتفاعی بین ۲ تا ۳ متر از سطح زمین و به صورت افقی نصب شوند تا جریان مستقیم هوا به گیاهان آسیب نرساند.
• فاصله فن‌ها: در گلخانه‌های مستطیلی، فن‌های سیرکوله باید در طول گلخانه و با فاصله یکسان از یکدیگر نصب شوند. فاصله مناسب بین دو فن نباید از ۱۵ تا ۲۰ متر بیشتر باشد.
• زمان‌بندی کارکرد: برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و بهبود جذب CO₂ توسط گیاهان، توصیه می‌شود فن‌های سیرکوله به صورت متناوب کار کنند. یک چرخه پیشنهادی شامل ۵ دقیقه کارکرد و ۱۵ دقیقه خاموشی است. این کار به گیاهان فرصت کافی برای فتوسنتز و تعرق می‌دهد و در عین حال، مصرف برق را نیز کاهش می‌دهد.

توصیه‌های اقتصادی و مدیریتی برای سازندگان گلخانه

در این بخش تمامی مسائل مربوط به انتخاب پدسلولزی و موارد مربوطه شرح داده می شود.

۴.۱. تحلیل هزینه-فایده جامع

برای یک سازنده گلخانه، سرمایه‌گذاری در سیستم فن و پد نباید صرفاً به عنوان یک هزینه تلقی شود، بلکه یک سرمایه‌گذاری استراتژیک برای افزایش سودآوری و پایداری پروژه در بلندمدت است. بازگشت سرمایه از این سیستم‌ها از طریق چندین مکانیزم صورت می‌گیرد:

·         صرفه‌جویی در انرژی

: راندمان بالای سیستم فن و پد، نیاز به استفاده از سیستم‌های سرمایشی پرمصرف دیگر را به شدت کاهش می‌دهد. این امر منجر به صرفه‌جویی چشمگیر در هزینه‌های برق می‌شود.

·         افزایش کیفیت و عملکرد محصول:

کنترل دقیق دما و رطوبت، به همراه تهویه مناسب و تأمین CO₂، شرایط ایده‌آلی را برای رشد گیاهان فراهم می‌کند. این شرایط به افزایش فتوسنتز، بهبود رشد و در نهایت، تولید محصول باکیفیت‌تر و با عملکرد بالاتر منجر می‌شود.

·         کاهش هزینه‌های نگهداری:

پیشگیری از شیوع بیماری‌های قارچی و آفات، نیاز به استفاده از سموم و هزینه‌های مربوط به کنترل بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.

۴.۲. انتخاب هوشمندانه تجهیزات

انتخاب و خرید تجهیزات گلخانه، یک تصمیم کلیدی است که بر عملکرد و عمر مفید سیستم تأثیر می‌گذارد. توصیه می‌شود سازندگان گلخانه قبل از خرید، مشخصات فنی دقیق محصولات (مانند دبی هوادهی، توان موتور و جنس بدنه) را از چندین شرکت مختلف مقایسه کرده و تنها به قیمت توجه نکنند. تأکید بر خرید از شرکت‌هایی که گارانتی و خدمات پس از فروش قابل اطمینانی ارائه می‌دهند، بسیار حائز اهمیت است. این امر می‌تواند در آینده، به خصوص در صورت بروز مشکلات فنی، از تحمیل هزینه‌ها و تأخیرهای غیرمنتظره جلوگیری کند.

۴.۳. نتیجه‌گیری نهایی و چک‌لیست کاربردی

در نهایت، طراحی و اجرای صحیح سیستم فن و پد، یک عامل حیاتی در موفقیت یک پروژه گلخانه‌ای است. این سیستم فراتر از یک ابزار ساده برای خنک‌سازی عمل کرده و به عنوان یک راه‌حل جامع برای مدیریت اقلیم، بهینه‌سازی رشد گیاهان، و افزایش سودآوری در درازمدت شناخته می‌شود. برای اطمینان از یک طراحی و اجرای حرفه‌ای، چک‌لیست زیر به سازندگان گلخانه توصیه می‌شود:

·         محاسبات دقیق:

ابتدا حجم گلخانه و سپس تعداد دقیق فن‌های اگزاست و سیرکوله را با استفاده از فرمول‌های استاندارد محاسبه کنید.

·         انتخاب مدل پد:

بر اساس اقلیم منطقه (گرم و خشک در مقابل معتدل و مرطوب)، مدل پد سلولزی مناسب (۵۰۹۰ یا ۷۰۹۰) را انتخاب نمایید.

·         انتخاب تجهیزات:

فن‌ها و پمپ‌ها را بر اساس مشخصات فنی مورد نیاز، از برندهای معتبر و با گارانتی خریداری کنید.

·         نصب صحیح:

از جانمایی درست فن‌ها و پدها در دیوارهای مقابل، ارتفاع مناسب نصب، و فاصله استاندارد فن‌های سیرکوله اطمینان حاصل کنید.

·         آموزش نگهداری:

راهنمایی‌های مربوط به نگهداری صحیح پدها (مانند تعویض آب مخزن و دوره‌های خشک شدن پد) را به بهره‌بردار گلخانه ارائه دهید. با رعایت این اصول، یک سازنده گلخانه می‌تواند سیستمی را طراحی و اجرا کند که نه‌تنها نیازهای فوری سرمایشی را برطرف می‌سازد، بلکه به پایداری و سودآوری بلندمدت پروژه نیز کمک شایانی می‌کند.